Wie was de eerste? Nederlandse Black History die je zou moeten kennen - Temporary collection

Afbeelding: Quotefancy

Wie was de eerste Zwarte man of vrouw op de Nederlandse televisie? Wie was de eerste Zwart arts? En wie was de eerste Zwarte verzetsvrouw van Nederland? Typische vragen voor Black History Month.

 
De maand februari is Black History Month in de Verenigde Staten, maar hier in Nederland vieren we jaarlijks in oktober de Black Achievement month. Maar om toch wat Nederlandse Zwarte geschiedenis te vieren, een lijstje met wie de eerste was.

Zwarte geschiedenis in de VS is niet hetzelfde als de geschiedenis van Zwarte mensen in Nederland, het is breder. Nederlandse Zwarte geschiedenis is de geschiedenis van mensen met een Surinaamse, Antilliaanse of een Afrikaanse afkomst. 

Film en televisie

Film

Arthur Monkau was de eerste Zwarte filmacteur in Nederland.  Hij speelde in 1936 in de Nederlandse speelfilm De ballade van den hoogen hoed. Monkau was geboren in Suriname. 

Pim de la Parra is de eerste filmmaker van Surinaamse afkomst, die een groot aantal films heeft geregisseerd, geschreven en geproduceerd. In 1991 won hij het Gouden Kalf voor zijn gehele oeuvre. De la Parra is van Joods-Portugese afkomst en is in Suriname geboren.

Televisie

Donald Jones kwam in 1954 vanuit de VS met een dansgroep naar Amsterdam en groeide daarna uit als de eerste Zwarte televisiester in de Nederlandse showbizz. Jones was in Amerika geboren.  

Eugènie Herlaar was in 1975 de eerste Zwarte en eerste vrouwelijke nieuwslezer van het NOS Journaal. Herlaar is geboren op Curaçao. 

 

Noraly Beyer was vanaf 1977 de eerste Zwarte vaste nieuwspresentator van het NOS Journaal. Ze heeft  het nieuws 11 jaar gepresenteerd. Beyer is geboren op Curaçao en is van Surinaamse afkomst. 

 

Gerda Havertong werd in 1985 de eerste Zwarte actrice bij de Nederlandse versie van Sesamstraat. Ze sprak zich in 1987 in Sesamstraat uit tegen zwarte piet. Ze is geboren in Suriname. 

Guilly Koster en Ivette Forster kwamen n 1988 met de eerste Zwarte talkshow 'Bij Lobith' op de Nederlandse televisie. Koster is geboren in Suriname, Foster in Amsterdam. 

 

Jandino Asporaat is de eerste commercieel succesvolle Zwarte stand-up comedian. Hij kreeg in 2011 bekendheid door zijn humoristische praatprogramma De Dino Show, zijn bioscoopfilms en door zijn show voor 40000 toeschouwers in de Rotterdamse Kuip. Asporaat is op Curaçao geboren.  

Akwasi, echte naam Akwasi Owusu Ansah, is de eerste Zwarte voorzitter en initiatiefnemer van de omroepvereniging Omroep Zwart. De omroepvereniging zit sinds 1 januari 2022 in het Nederlands publiek omroepbestel. Akwasi is van Ghanese afkomst en is geboren in Amsterdam.  

Kunst

Theater

Otto Sterman werd in 1935 de eerste Zwarte acteur op het Nederlands toneel met een rol in De Familie Kegge van Nicolaas Beets. Sterman was van Nederlands-Curaçaose afkomst en was geboren in Amsterdam.  

Romana Vrede is de eerste Zwarte actrice die in 2017 de Theo d'Or, ‘toneelprijs won voor de beste vrouwelijke hoofdrol’ voor haar rol in RACE van Het Nationale Theater. Vrede is geboren in Suriname. 

Literatuur

Lou Lichtveld, pseudoniem Albert Helman, werd de eerste belangrijke schrijver van Surinaamse afkomst uit de toenmalige Nederlandse West: Suriname en de Nederlandse Antillen. Als schrijver debuteerde hij in 1926 met Zuid-Zuid-West, een roman over Suriname en de verwaarlozing en uitbuiting ervan door de Nederlandse kolonisator. Lichtveld was gedeeltelijk van Caribisch indiaanse afkomst en was in Suriname geboren. 

Bea Vianen was de eerste Surinaamse schrijver van wie in 1969 een boek bij een Nederlandse uitgeverij werd uitgegeven. Haar debuutroman Sarnami, hai (letterlijk: 'Suriname, ik ben') was een succes. Vianen was van Hindustaans-creoolse afkomst en was geboren in Suriname.  

Astrid Roemer is de eerste succesvolste Zwarte schrijfster. In 2015 won ze de P.C. Hooftprijs en 2021 won ze als eerste auteur van Surinaamse afkomst de Prijs der Nederlandse Letteren. Roemer raakte in 2021 in opspraak omdat ze het opnam voor Desi Bouterse in de zaak over de Decembermoorden. Ze is geboren in Suriname.

Muziek

Milly Scott was in 1966 de eerste Zwarte zangeres die uitkwam voor Nederland op de elfde editie van het Eurovisie Songfestival in Luxemburg.  Scott is van Surinaamse afkomst en is geboren in Den Helder. 

 

Violist John Helstone was de eerste Zwarte plaatsvervangend concertmeester van een philharmonisch orkest. Helstone was afgestudeerd aan het Amsterdamse conservatorium en winnaar van de Prix d'Excellence. Helstone was geboren in Suriname. 

Ruth Jacott is de eerste Zwarte succesvolste zangeres in Nederland. Ze speelde in grote musicals, won verschillende prijzen, en kreeg nog meer bekendheid toen ze Nederland vertegenwoordigde op het Eurovisiesongfestival in 1992.  Jacott is geboren in Suriname. 

De muziekgroep 2 Unlimited (uit begin jaren '90) die bestond uit Anita Doth en Ray Slijngaard, is gemeten naar verkoopcijfers, de succesvolste Nederlands-Belgische popband in de geschiedenis. Doth en Slijngaard zijn van Nederlands-Surinaamse afkomst en zijn beide geboren in Amsterdam. 

 

Edsilia Rombley is de eerste Antilliaanse zangeres die Nederland in 1998 vertegenwoordigde op het Eurovisiesongfestival. Haar ouders hebben een Caribische achtergrond en komen uit Aruba en Curaçao. Rombley is geboren in Amsterdam.

 

Politiek

Abraham George Ellis werd in 1903 de eerste Surinaamse minister in Nederland.  Hij was minister van Marine. Ellis was geboren in Suriname als zoon van een gemixte Nederlands-Ghanese vader en gemixte creools Surinaamse moeder (die de dochter was van een vrijgekochte tot slaafgemaakte vrouw). 

Ram Ramlal werd in 1992 het eerste Tweede Kamerlid (CDA) van Surinaams afkomst.    Hij was ook het eerste gemeenteraadslid in Den Haag met een migratieachtergrond. Ramal is geboren in Suriname en is van Hindostaans-Surinaamse afkomst.

 

Hubert Fermina was in 1994 het eerste Zwarte en ook het eerste Antilliaanse Tweede Kamerlid (D66).    Daarvoor zat hij in  verschillende gemeenteraden  Fermina was geboren op Curaçao.

Tara Singh Varma werd in 1994 het eerste vrouwelijke Tweede Kamerlid (CPN) met een migratieachtergrond .  Zij zette zich vooral in voor de positie van vrouwen uit minderheidsgroepen.  Ze kwam in opspraak door aan te geven ongeneeslijk ziek te zijn, wat onjuist bleek te zijn. Varma is geboren Brits Guyana.     

João Varela werd 2002 het eerste Tweede Kamerlid van Kaapverdische afkomst voor de LPF (lijst Pim Fortuyn). Varela is geboren Kaapverdië.

Laetitia Griffith werd in 2003 de Tweede Surinaamse en het eerste Zwarte Tweede Kamerlid (VVD) . Daarvoor had Griffith een succesvolle carrière als jurist bij de overheid. Na haar Kamerlidmaatschap is ze ook de eerste Zwarte wethouder geworden van de Gemeente Amsterdam. Ze is geboren in Suriname. 

 

Amma Asante werd 2016 het eerste Tweede Kamerlid van Ghanese afkomst. Daarvoor werkte ze als adviseur voor overheidsinstanties, onderwijsinstellingen en woningcorporaties. Asante is geboren in Ghana. 

 

Silvana Simons werd in 2021 de eerste Zwarte fractievoorzitter (Bij1) in de Tweede Kamer. Simons was de oprichter van de partij en was daarvoor televisie- en radiopresentatrice. Ze is geboren in Suriname.

 

Franc Weerwind werd in 2022 de tweede Zwarte minister van Surinaamse afkomst, maar de eerste in 21ste eeuw.  Hij was voor d66 de minister voor Rechtsbescherming in het kabinet-Rutte IV i.  Daarvoor was hij burgemeester van Almere. Weerwind is geboren in Amsterdam.

 Burgemeesters

Adolf Willem Storm van ’s Gravesande was 1859 de eerste Zwarte Burgemeester van Surinaamse afkomst in Nederland. Geboren in Suriname als zoon van een plantagehouders en een tot slaafgemaakte vrouw. 

 

Roy Ho Ten Soeng werd in 2000 gezien als de eerste burgemeester met een migratieachtergrond. Hij werd burgemeester van Venhuizen. Ho Ten Soeng is geboren in Suriname en is van Chinees-Surinaamse afkomst. 

 

Headly Binderhage werd 2002 gezien als de eerste Zwarte burgemeester in Nederland. Daarvoor was hij gepromoveerd tot doctor in de psychologie en was directeur speciaal onderwijs. Binderhage is geboren in Suriname. 

 

Joyce Sylvester werd in 2009 de eerste Zwarte vrouwelijke burgemeester van Surinaamse afkomst in Nederland.  Daarvoor werkte ze als sportjournalist bij het Parool en was directeur van een organisatieadviesbureau. Sylvester is geboren in Amsterdam. 

 

Sport

Voetbal

Constant Cremer was in 1902 de eerste Zwarte voetballer in Nederland. Hij speelde van 1902 tot 1907 voor de Tilburgse club Willem II. Cremer was geboren in Belgisch-Congo. 

 

Humphrey Mijnals debuteerde in het Nederlands voetbalelftal in 1960 en was daarmee  de eerste Zwarte voetballer van Surinaamse afkomst die voor het Nederlands elftal speelde. Mijnals was geboren in Suriname.

 

Ruud Gullit is de eerste Zwarte Nederlandse voetballer die in 1989 verkozen werd tot Europees voetballer van het jaar en Wereldvoetballer van het jaar. Gullit is van Nederlands-Surinaams afkomst en is geboren in Amsterdam. 

 

Frank Rijkaard, werd in 2002, voor het EK2000, de eerste Zwarte bondscoach van het Nederlands voetbalelftal. Daarnaast was hij een van de succesvolste Nederlandse voetbalspelers. Rijkaard is Nederlands-Surinaams afkomst en is geboren in Amsterdam.

 

Shanice van de Sanden debuteerde in 2008 op 16-jarige leeftijd in het Nederlands vrouwen voetbalelftal. Daarmee werd ze eerste Zware speelster in het nationale elftal. Van de Sanden is van Nederlands-Surinaamse afkomst en is geboren in Utrecht.

Tennis

Stanley Franker werd in 1998 de eerste Zwarte bondscoach van het Nederlandse tennisteam. Daarvoor was hij bondscoach van Oostenrijk. Franker is geboren in Suriname.

Basketball

Randy Wiel, voormalige basketballer, werd in 1991 de eerste Zwarte bondscoach van het Nederlandse nationale basketbalteam. Daarvoor was hij assistent coach voor een collegeteam in de VS en daarna scout voor de NBA. Wiel is geboren op  Curaçao 

Atletiek

Sammy Monsels is de eerste Zwarte sprinter die in 1972 en 1976 deelnam voor Nederland aan de Olympische Spelen. Monsels is geboren in Suriname 

Nelli Cooman is de eerste Zwarte vrouwelijke Nederlandse sprinter die van 1984 tot 1995 tweemaal wereldkampioen op de 60 m indoor werd. Cooman is geboren in Suriname.  

Churandy Martina is een de eerste Zwarte mannelijke sprinter, die in 2012, 2016 en 2021in de finale stond van de Olympische Spelen  Martina is geboren op Curaçao.  

 Zwemmen 

Enith Brigita was 1972 was ze de eerste Nederlandse zwemster die de 100 meter vrije slag aflegde binnen een minuut. En is de eerste Zwarte zwemmer die olympische medailles behaalde. Ze werd overklast door zwemmers die doping gebruikte. Brigita is van Nederlands-Curaçaose afkomst en is geboren op Curaçao.

Boxen

Arnold Vanderlyde werd in 1984 de eerste Zwarte Nederlandse olympische boxer. Als amateur won hij driemaal brons op de Olympische Spelen: in 1984, 1988 en 1992. Daarnaast was hij driemaal Europees en achtmaal Nederlands kampioen. Vanderlyde is van Nederlands-Surinaams afkomst en is geboren in Sittard. 

 

Regilio Tuur werd de eerste Zwarte Nederlandse professionele boxer. Hij werd in 1988 wereldberoemd door bij de Olympische Spelen in Seoel de toenmalig wereldkampioen Kelcie Banks binnen één ronde knock-out te slaan. Hij was WBO-titelhouder in het supervedergewicht.  Tuur is geboren in Suriname. 

 Hockey 

 Franklin Dikmoet was in 1992 de eerste Zwarte assistent hockeycoach van het Nederlands dameselftal tijdens de Olympische Zomerspelen 1992 in Barcelona. Dikmoet was van Surinaamse afkomst en geboren op Curaçao.

Maartje Trijntje Scheepstra werd in 2001 de eerste donkere speler in het Nederlands vrouwenhockeyteam. In 2004 werd ze door Internationale Hockey Federatie uitverkozen tot Beste vrouwelijke talent van de Wereld en in 2005 genomineerd voor de titel Hockeyster van de Wereld. Scheepstra is geboren in Irian Jaya.
 

Maatschappij  en Wetenschap

Verzetsmensen

Charles Desiré Lu A Si was de eerste verzetsstrijders van Surinaamse afkomst die zich in 1941 verzette tegen de Duitse bezetter. Lu A Si was de medeorganisator was Februaristaking in 1941. Lu A Si was geboren in Suriname. 

Elsa Graneveld was de eerste Zwarte verzetsvrouw van Curaçaose afkomst in Nederland. Graneveld was verpleegkundige in opleiding en in ziekenhuis waar ze werkte hielp ze mensen te onderduiken. Daarnaast hielp ze de Arubaanse verzetsstrijder Boy Ecury berichten te verspreiden. Graneveld was op Curaçao geboren.

Anton de Kom was een van eerste Zwarte activisten van Surinaamse afkomst in Nederland. Hij is bekend geworden door zijn boek Wij Slaven van Suriname dat in 1934 gepubliceerd werd en ook door zijn verzet tegen de koloniale overheid in Suriname en tegen de Duitse bezetter tijdens de de tweede wereldoorlog in Nederland. Hij is overleden in een concentratiekamp in 1945.  De Kom was geboren in Suriname.

Elisabeth Bergen werd in 1940 de eerste Zwarte verzetsvrouw van Surinaamse afkomst in Nederland toen ze tijdens de tweede Wereldoorlog joodse onderduikers in huis nam. Bergen is uiteindelijk verraden en heeft verschillende concentratiekampen overleefd. Bergen was geboren in Suriname.

Boy Ecury was de eerste Zwarte verzetsstrijder van Antilliaanse afkomst in Nederland. Hij pleegde aanslagen op Duitse vrachtauto's en hielp onderduikers en geallieerde piloten. Ecury is gefusilleerd door de Duitse bezetter en  heeft in 1947 een staatsbegrafenis gekregen op zijn geboorte-eiland Aruba.

Maatschappelijk

Gerard Spong is de eerste advocaat van Surinaamse afkomst in Nederland, die al 50 jaar verdachten in zowel nationale als internationale strafzaken bijstaat. Hij behoort tot de onbetwiste top van de Nederlandse strafrechtadvocatuur. Spong heeft een Surinaams-Joodse achtergrond en is Suriname geboren. 

Onderwijs

Paul Christiaan Flu was in 1921, de eerste hoogleraar (tropische hygiëne) van Surinaamse afkomst aan een Nederlandse universiteit. In 1938 werd hij bovendien benoemd tot rector magnificus van de Universiteit Leiden, een functie die hij een jaar bekleedde (zoals toen gebruikelijk was). Tijdens de bezetting in WO II was hij was een van de academici die uit protest tegen anti-Joodse maatregelingen zijn toga aan de wilgen hing. Flu was in Suriname geboren.

 

Humprey Lamur werd in 1984 de eerste Zwarte Nederlandse hoogleraar culturele antropologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was in de jaren zeventig een van de eerste onderzoekers die zich uitvoerig verdiepte in het onderwerp slavernij. Lamur is geboren in Suriname. 

Philomena Essed is de eerste Zwarte antropologe in Nederland die in 1984 bekend is geworden door het schrijven van een proefschrift over racisme . Haar boek 'Alledaags racisme' en de publieksuitgave van haar proefschrift, 'Inzicht in alledaags racisme' waarmee ze promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam.maakte sterke reacties los in het Nederlandse publieke debat. Essed is geboren in Suriname.

Gloria Wekker werd in 2001 de eerste Zwarte vrouwelijke hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, waar ze de Aletta-leerstoel Gender en Etniciteit bezette. Wekker is ook bekend geworden door haar boek Witte onschuld: Paradoxen van kolonialisme en ras. Wekker is geboren in Suriname. 

Business

Edson Sabajo werd vanaf 2004 de eerste eigenaar van Surinaamse afkomst, die van een Amsterdamse sneakerhype een wereldberoemd streetwearmerk heeft gemaakt. De sneakerstore Patta is uitgegroeid tot een global hiphop-merk. Sabajo is in Amsterdam geboren. 

 

Ruben Brave is de eerste Zwarte Nederlandse Tech-ondernemer, media-professional en investeerder.  In 2004 richtte hij de academische businessincubator Entelligence op, waarin start-ups van hoogleraren op het gebied van media, ICT, gezondheid en onderwijs verder werden ontwikkeld. Brave is in Suriname geboren.  

Daily Paper is het eerste kledingbedrijf dat opgericht is door drie jeugdvrienden uit Oud West in Amsterdam, die hun roots hebben in Afrika. Voor het promoten van hun blog Daily Paper lieten ze T-shirts drukken, wat vanaf 2012 zich ontwikkelde als een internationaal modemerk. De oprichters: Jefferson Osei, Hussein Suleiman en Abderrahmane Trabsini zijn in Amsterdam geboren.

Seada Nourhussen is sinds 2018 de eerste Zwarte eigenaar van een landelijk Nederlands online magazine (met vier keer per jaar een papieren magazine). Het is het enige Nederlandse 'black owned'-opinieblad dat zich richt op mondiale samenwerking en duurzaamheidsvraagstukken. Nourhussen is in Ethiopië geboren.

* De lijst is niet compleet.